Δημοκρατία και εκπαίδευση συνδέονται άρρηκτα με τη νεωτερικότητα. Αποτελούν δυο θεσμικά συστήματα που ορίζουν το σύγχρονο κόσμο και παραπέμπουν το ένα στο άλλο.

Από το σχολείο περιμένει η κοινωνία την καλλιέργεια δημοκρατικών στάσεων, τη δημοκρατική κοινωνικοποίηση των μελών της αλλά και την εξασφάλιση γνώσεων και ικανοτήτων που αποτελούν όρους συγκρότησης του πολίτη. Από το σχολείο περιμένει την παροχή ευκαιριών για την άμβλυνση των ανισοτήτων, τη στήριξη και ενίσχυση των πιο ευάλωτων ομάδων, την έμπρακτη αλληλεγγύη σε όσους την έχουν ανάγκη.

Κι από την άλλη πλευρά, μόνο ένα δημοκρατικά οργανωμένο σχολείο μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή την κοινωνική ευθύνη. Και δημοκρατικά οργανωμένο σχολείο σημαίνει ένα σχολείο με επίκεντρο τους μαθητές και τις μαθήτριές του, τα ενδιαφέροντά τους, τις ανάγκες και τις προοπτικές τους. Σημαίνει ακόμα ένα σχολείο με συλλογικές λειτουργίες και αποφάσεις, με εκπαιδευτικούς που σε αυτό βρίσκουν συνθήκες δημιουργικής δουλειάς και προσωπικής εξέλιξης.

Τι είδους σχολείο είναι άλλωστε ένα σχολείο που δεν επιτυγχάνει να λειτουργήσει σε συνθήκες συλλογικότητας, αλληλεγγύης και ισοτιμίας; Πόσο αποτελεσματικό είναι όταν δεν καταφέρνει να συγκροτήσει κοινότητες μάθησης, όταν οι μαθητές και οι μαθήτριές του δεν συζητούν, διαλέγονται, αποφασίζουν; Και τι είδους σχολείο είναι όταν οι εκπαιδευτικοί του δεν εκπαιδεύονται και δεν εκπαιδεύουν στη δημοκρατική ζωή;

Είναι λοιπόν πρώτα απ’ όλα πράξη το δημοκρατικό σχολείο. Πράξη καταστατική της εκπαιδευτικής καθημερινότητας, μέσα και έξω από την τάξη. Πράξη που επιπλέον ανανεώνει το νόημα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και είναι ζωή το δημοκρατικό σχολείο. Αφορά σε κάθε πτυχή της εκπαίδευσης: στους ανθρώπους, στα υλικά, στις διαδικασίες, στα πρότυπα, στις δοκιμές, στην χρονικότητά του. Και ταυτοχρόνως είναι αγώνας το δημοκρατικό σχολείο. Αγώνας ενάντια στη λήθη και την άγνοια, αγώνας ενάντια στην προκατάληψη και τη στερεοτυπική σκέψη, αγώνας στο παρόν και προς το μέλλον, αγώνας υπεράσπισης και διεύρυνσης της δημοκρατίας στο εσωτερικό του και στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται.

Για το δημοκρατικό σχολείο χρειαζόμαστε πρότυπα, δράσεις, ιδέες, επιθυμίες, διαδικασίες. Σε αυτά θέλει να συνεισφέρει το Επιστημονικό Διήμερο, προσκαλώντας εκπροσώπους όλων των πλευρών της σχολικής ζωής να συζητήσουν και να συνεργαστούν.