ΕΠ.Ε.Θ. τεύχος 18

Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων - Tεύχος 18

Με την έκδοση αυτού του τόμου η Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων ξαναμπαίνει σε μια κανονική ροή, μετά από χρόνια απουσίας.

Η επανέκδοσή της σηματοδοτεί μια «αλλαγή τοπίου», που χαρακτηρίζει το καθεστώς της εκπαιδευτικής προβληματικής στην Ελλάδα, τις αναζητήσεις των εκπαιδευτικών και τη σχέση εκπαιδευτικής έρευνας και εκπαιδευτικής πρακτικής. Πράγματι, το τοπίο αυτό έχει μεταβληθεί ουσιαστικά, καθώς έχει πλέον ολοκληρωθεί η μετάβαση από την παραδοσιακή, «αναπαραγωγική» και ρυθμιστική παιδαγωγική των στεγανών απαντήσεων σε μια αναστοχαστική παιδαγωγική που διερευνά, αποτιμά, προσαρμόζεται και λύνει όποια προβλήματα παρουσιάζονται στην τάξη, αξιοποιώντας αλλά και διαφοροποιώντας διαθέσιμες μεθόδους και υποδείγματα. Η «αλλαγή παραδείγματος» έχει ολοκληρωθεί με την αλλαγή και στον πρακτικό λόγο των εκπαιδευτικών, στον τρόπο με τον οποίο ασκούν το επάγγελμά τους, στο πώς αντιλαμβάνονται τι περιμένει το σχολείο, οι μαθητές και μαθήτριες από τους ίδιους και τη δουλειά τους και βεβαίως στο πώς μιλάνε και σκέπτονται για τα προβλήματα που καλούνται να επιλύσουν.

Όπως κάθε ανάλογη μεταβολή, δεν ήταν στιγμιαία, έχει κρατήσει καιρό και δεν έχει παντού ολοκληρωθεί με την ίδια πληρότητα. Δεν έχουμε όμως πλέον να κάνουμε μόνο με «εξαιρετικές» περιπτώσεις ―εκπαιδευτικών, σχολείων ή συνθηκών― που αναδεικνύουν θέματα και τα επεξεργάζονται. Η κανονικότητα πλέον είναι το «μη κανονικό». Κάθε σχολείο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες, θεσμικά αχαρτογράφητες ανάγκες, κάθε τάξη απαιτεί ιδιαίτερη διδακτική και παιδαγωγική αντιμετώπιση, κάθε μαθήτρια και μαθητής το ίδιο, κάθε εκπαιδευτικός καλείται να συγκροτήσει τη δική του προσέγγιση, τη δική του εκπαιδευτική ταυτότητα και βιογραφία. Τίποτα από αυτά δεν είναι βεβαίως καινούργιο ― καινούργια είναι μόνο η αναστοχαστική αναγνώριση αυτής της συνθήκης. Κι αυτή η εμπεδωμένη αναγνώριση συνιστά ένα νέο καθεστώς.

Το καθεστώς αυτής της γενικευμένης προβληματοποίησης των εκπαιδευτικών διαδικασιών είναι άμεσα διαπιστώσιμο μόλις ανοίξουν οι πόρτες των σχολικών αιθουσών, μόλις τεθεί μια ερώτηση. Το πλήθος των αναζητήσεων, των επεξεργασιών, των προτάσεων αλλά και των ανοικτών προβλημάτων εντυπωσιάζει. Αποτυπώνεται στα πολλαπλά εκπαιδευτικά συνέδρια, τις επιμορφωτικές και αυτομορφωτικές δράσεις, τις «από τα κάτω» πρωτοβουλίες των εκπαιδευτικών, αλλά ακόμα και στο πλήθος των συναφών κατευθύνσεων μεταπτυχιακής ειδίκευσης. Η εκπαίδευση είναι πρωτίστως «ζήτημα». Ως «ζήτημα» την διαχειρίζονται επομένως και οι εκπαιδευτικοί, για τους οποίους η ανάγκη έκθεσης των προβλημάτων, η ανάγκη αλληλοενημέρωσης για τις δυνατότητες και τις δοκιμές λύσεων, η ανάγκη διαβούλευσης και ανταλλαγής προτάσεων γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Σε αυτή λοιπόν την ανάγκη έρχεται να απαντήσει η επανέκδοση της Επιθεώρησης Εκπαιδευτικών Θεμάτων. Αποτελεί έτσι άμεση απόκριση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής στη διαρκώς διευρυνόμενη παραγωγή προτάσεων και πρωτοβουλιών εκ μέρους των ίδιων των εκπαιδευτικών. Η απόκριση δεν περιορίζεται στη εξασφάλιση ενός βήματος διαλόγου, ενημέρωσης, αναστοχασμού, και ανταλλαγής προβληματισμού των εκπαιδευτικών για τα εκπαιδευτικά. Είναι και άνοιγμα προς την κοινωνία, καθώς η καταγραφή προτάσεων και πρωτοβουλιών γίνεται «από μέσα» και απευθύνεται τόσο στους «μέσα» όσο και στους «έξω».

Η Επιθεώρηση γίνεται έτσι ένα βασικό εργαλείο κριτικής και πηγή έρευνας. Καθιστά αντικείμενο συζήτησης εντός του εκπαιδευτικού και ευρύτερου δημόσιου χώρου, ένα εκτεταμένο και εν πολλοίς αόρατο πεδίο αναζητήσεων, που (και λόγω του τρόπου υλοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων) κατά κανόνα δεν συντονίζονται, δεν αποτυπώνονται, δεν γονιμοποιούνται σε παραπέρα εφαρμογές, συνέπειες και συνέχειες. Αποκαθιστά έτσι τη συνθήκη εμπλουτισμού του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος βάσει όλων εκείνων των συμβολών που συνδέθηκαν με την αύξηση της ευλυγισίας των διδακτικών πρακτικών, με τη μεγαλύτερη εμπλοκή των εκπαιδευτικών, με το άνοιγμα των παιδαγωγικών θεμάτων στο σύνολο των διδακτικών και κοινωνικών όρων του σχολείου.

Με αυτήν ακριβώς την πρόθεση, το παρόν τεύχος δημοσιεύει τα Πρακτικά του συνεδρίου που συνδιοργάνωσαν τον Νοέμβριο του 2018 το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, η Διοικούσα Επιτροπή Προτύπων και Πειραματικών Σχολείων και το Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, με αντικείμενο τη δημιουργικότητα και την καινοτομία στην εκπαιδευτική πράξη. Το πλήθος, η ποικιλία, η πρωτοτυπία αλλά και γονιμότητα των ιδεών και των προτάσεων εκπλήσσει.

Η νέα αρχή έγινε. Για τη συνέχεια περιμένουμε το απόσταγμα που μας προσφέρει η έγνοια και οι αγωνίες αλλά και το μεράκι, η πείρα, η φαντασία και η δημιουργική δουλειά των εκπαιδευτικών.

Ιούλιος 2019

Ο Πρόεδρος του Ι.Ε.Π.

Γεράσιμος Κουζέλης

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Παρουσίαση του τεύχους σε μορφή